Onderzoek toont telkens aan: van papier leer je meer

Tablets, smart boards en beeldschermen zijn niet meer weg te denken uit het klaslokaal. Toch is het onverstandig afscheid te nemen van het papieren boek. Onderzoek laat namelijk bij herhaling zien dat kinderen en jongeren beter leren als ze lezen van papier.

Een recent Noors onderzoek naar het gebruik van beeldschermen in het onderwijs laat er weinig misverstand over bestaan. De regering van Noorwegen wil in 2030 weliswaar ‘het meest gedigitaliseerde land ter wereld’ zijn, maar krijgt van de onderzoekers nadrukkelijk het advies: “Zorg voor een goede balans tussen digitale technologie en papieren boeken in kinderdagverblijven en op scholen. Papieren boeken zijn in het bijzonder belangrijk als kinderen langere teksten tot zich moeten nemen.”

Dat advies sluit aan op de situatie in Zweden, waar in 2017 vol op digitale schoolmiddelen werd ingezet. Vijf jaar later bleek uit onderzoek dat de leesvaardigheid van ‘hoog’ naar ‘gemiddeld’ was gezakt. De regering draaide het beleid weer terug door miljoenen te investeren in nieuwe papieren schoolboeken. Inmiddels is het gebruik van digitale leermiddelen ook geen voorwaarde meer. En voor kinderen onder twee jaar stelt de Zweedse regering zelfs voor nog uitsluitend analoge leermiddelen, zoals boeken, te gebruiken.

Deze voorbeelden staan niet op zichzelf. Telkens blijkt opnieuw de kracht van papier:

– Beter begrip. Italiaans onderzoek laat zien dat studenten beter 10 uur kunnen besteden aan het lezen van boeken dan dezelfde tijd doorbrengen op een beeldscherm. Hun begrip van wat ze gelezen hebben is namelijk 6 tot 8 keer beter als ze papier gebruiken.

Ook de Universiteit Utrecht is overtuigd van de voordelen van papier en adviseert aan studenten: “Als je je echt iets eigen moet maken, bijvoorbeeld voor een tentamen of een paper, kun je beter een fysiek boek of geprint artikel pakken. Dat draagt bij aan het tekstbegrip en het geven van betekenis, dat wat je nodig hebt om iets te leren dus.”

 – Meer leesplezier. Kinderen die zelf boeken bezitten, hebben meer plezier in lezen. Bovendien is de kans zes keer groter dat hun leesprestaties boven hun leeftijdsniveau uitstijgen, toont Brits onderzoek aan.

In Nederland vindt elk jaar de campagne ‘Geef een prentenboek cadeau’ plaats. Die actie moet ervoor zorgen dat zoveel mogelijk peuters en kleuters een eigen boek hebben om uit te worden voorgelezen. Want: “Voorlezen is belangrijk voor de taalontwikkeling van kinderen. Kinderen aan wie geregeld wordt voorgelezen kennen meer woorden en meer letters dan andere kinderen.”

– Grotere betrokkenheid. Papier houdt de lezer beter vast. In tegenstelling tot digitale schermen zijn er in een boek geen pop-ups, banners of hyperlinks die voortdurend afleiden. Australische onderzoekers zijn er dan ook van overtuigd dat boeken zorgen voor meer focus, structuur en betrokkenheid.

Daar komt bovendien het tactiele karakter van een boek nog eens bij, stelt de Stichting Lezen op basis van verschillende onderzoeken. “Papier bezit fysieke eigenschappen die helpen bij het lezen en interpreteren van de tekst. De pagina’s van het gedrukte boek zijn tastbaar, ze knisperen tussen de vingers, de lezer slaat ze om en ruikt ze zelfs. Het gevoel dat papier geeft, helpt zodoende om een relatie met de tekst op te bouwen.”

Voor alle duidelijkheid: de genoemde onderzoeken zijn niet tegen het gebruik van e-books, tablets of beeldschermen. Tegelijkertijd tonen ze wél aan dat de rol van papier in het onderwijs zeker niet mag worden onderschat. 

Papier blijft een ijzersterk medium. Laat je inspireren door de kracht van print en benut alle kansen en mogelijkheden.